Geen bezuinigingen? Echt wel!

Wandel & Handel

Ik ben deze column na de eerste lockdown begonnen om stedelijke ontwikkelingen, herontwikkelingen en nieuwbouw te recenseren. Maar een bespreking van het vernieuwde Hoog Catharijne zonder horeca is net zo onzinnig als een recensie van een musical zonder muzikanten in de orkestbak.

Vandaar deze keer een ander onderwerp. Bezuinigingen op de overheidsuitgaven. Huh, bezuinigingen? We gaan in dit land komend jaar toch helemaal niet bezuinigen? 

Inderdaad, dit is niet de tijd om op de uitgaven te gaan korten. De bewindslieden bleven het op Prinsjesdag en de dagen erna maar herhalen. ‘De laatste begroting van het huidige kabinet bevat geen grote bezuinigingen’, vatte De Volkskrant de Miljoenennota samen.

Dus geen bezuinigingen volgend jaar? Was het leven maar zo simpel.

Met de verkiezingen om de hoek wil de coalitie uiteraard goede sier maken. Dus weinig bezuinigingen op uitgaven en weinig lastenverzwaringen. De financiële pijn van Covid-19 is dus doorgeschoven naar 2022 en volgende jaren.

Dit betreft echter alleen de Rijksbegroting. We zitten nu in de tijd van het jaar dat de blaadjes van de bomen waaien en dat gemeenteraden zich moeten uitspreken over de begroting van volgend jaar. Als je de berichtgeving overziet moet ik constateren dat inwoners van veel dorpen en steden fors tot zeer fors worden geraakt in hun portemonnee of in de dienstverlening waar ze op mochten rekenen.

Waar ministers in een boot zitten die financieel nooit zal kapseizen, is de realiteit van de meeste wethouders Financiën dat ze zijn ingescheept in een schuit die steeds meer water maakt. 

Gemeenten kunnen niet, zoals de Rijksoverheid, onbeperkt lenen en schulden maken. Ze moeten ieder jaar bij voorkeur zonder tekorten afsluiten, anders komen ze onder toezicht te staan.

Het tweede gegeven is dat het vorige kabinet-Rutte een ingrijpende, met walmende marketingsaus overgoten bezuinigingsoperatie heeft doorgevoerd waar gemeenten de dupe van zijn geworden.

Onder de vlag van ‘dichter bij de burger staan’ werd het sociaal domein de verantwoordelijkheid van de gemeenten. Zonder enige ervaring en capaciteit moesten ze hiermee aan de slag. Erger nog, ze kregen fors minder geld mee dan het Rijk tot dan toe jaarlijks aan deze kostenpost kwijt was.

Zoals wethouder Rebel van de gemeente Huizen in de Begrotingskrant 2021 schrijft: ‘U zult de berichten ongetwijfeld hebben gehoord dat in Nederland gemeenten fors moeten toeleggen op het sociaal domein, met name op de jeugdzorg en de Wmo. In Huizen is dat niet anders. We hebben te maken met een grote stijging in de uitgaven. De landelijke overheid zet hier onvoldoende financiële middelen tegenover. Dat leidt tot een fors tekort op het huishoudboekje.’

Kortom, Rutte zegt tegen Bert Rebel: zoek het uit!

Het Rijk heeft de afgelopen maanden wel hier en daar wat doekjes voor het bloeden gegeven maar er staat nog een forse bezuiniging op het Gemeentefonds (de pot waar het geld voor de gemeenten uit wordt gehaald) op stapel. In december maakt het kabinet de nieuwe verdeelsleutel van het Gemeentefonds bekend. Dat zal betekenen dat er meer geld gaat naar de grotere gemeenten (van naar verwachting 60 – 70.000 inwoners en meer) en minder naar de kleinere. Tja, dan moet je maar fuseren met je buurgemeenten, meent het kabinet.

De burgemeester van Eemnes heeft een rekensommetje gemaakt. Als de herverdeling inderdaad uitpakt zoals hij vreest, scheelt dat deze kleine gemeente van 9000 inwoners bijna een miljoen euro per jaar. Zo zijn alle begrotingen die de colleges van B&W aan hun gemeenteraden hebben voorgelegd nog omgeven met grote onzekerheden. 

Klik op de websites van regionale kranten, toets als zoekopdracht ‘begroting 2021’ in en het financiële bloedbad dat gemeenten op zich af zien komen wordt duidelijk in de artikelen die even later op je beeldscherm staan.

Een bloemlezing over gemeenten in Noord-Holland:

• Tekort van 2,2 miljoen euro dwingt het college van Medemblik om ingrijpende keuzes te maken
• Velsen rekent hogere afvalkosten door aan inwoners
• Harde keuzes nodig om miljoenentekorten Langedijk en Heerhugowaard weg te werken. 
• Enkhuizen bezuinigt komende jaren ruim vier miljoen euro, maar of dat genoeg zal zijn?
• Oegstgeest bezuinigt
• College Laren: ’Van drie naar twee wethouders moet kunnen’
• Inwoners Hoorn zo min mogelijk de dupe van enorme tekorten
• ’Het gaat pijn doen’, gemeente Huizen in financieel zwaar weer, ozb ruim 11 procent omhoog
• Woonlasten van Hilversummers gaan volgend jaar extra omhoog; Tekort van gemeente in 2021 naar 4,2 miljoen
• Eemnes denkt aan de bouw van een compleet nieuwe woonwijk om financiële rampspoed het hoofd te bieden.

Dit zijn de koppen boven artikelen over de begrotingsdocumenten van een aantal kleinere Noord-Hollandse gemeenten. 

In de grote steden hangt eveneens de stormbal in de top van de mast. Het Parool bijvoorbeeld balt de begroting van de hoofdstad samen in de volgende zes woorden: ‘Lasten omhoog, weinig ruimte voor extra’s.’ Een gemeente als Rotterdam kan de klappen nog opvangen dankzij de opbrengst van de verkoop van Eneco. Desondanks zijn de inwoners meer kwijt aan diverse heffingen en het uitbreiden van het betaald parkeren.

Nu woon ik sinds maart in de gemeente Huizen. Welke deuken gaat mijn koopkrachtplaatje oplopen?

Allereerst de verhoging van het eigen risico die de ziektekostenverzekeraars gaan doorberekenen. Maar daar kan wethouder Rebel niets aan doen.

Wat dan wel? Natuurlijk mag ik meer ozb gaan betalen. Er komt een extra verhoging met 9 procent, bovenop de stijging van 2,3 procent die al nodig was vanwege de inflatie. De afvalstoffenheffing gaat ook met bijna 10 procent omhoog.

Aan de uitgavenkant is de gemeente druk aan het schrappen, schrapen en schaven. Dat betekent een verschraling van wat er nog op cultureel gebied in Huizen gesubsidieerd wordt – wat al niet bijster veel is – en het afschalen of stopzetten van subsidies van een aantal maatschappelijke voorzieningen waardoor diverse wijkprojecten in gevaar komen. 

Om de komende jaren de begroting rond te krijgen zullen ook de reserves en andere spaarpotjes aangesproken worden.

Het is natuurlijk klein bier als je gezond bent en je inkomen niet afhankelijk is van de horeca of de creatieve sector. Je zult maar een chronische kwaal hebben en lezen dat de gemeente Huizen de regeling Tegemoetkoming Chronisch Zieken stop zet.

Gelukkig, de verantwoordelijke wethouder ziet in de bezuinigingen juist een kans om nu fundamenteel een wijziging te maken in de zorg van de gemeente. Huizen gaat ‘met minder geld betere zorg verlenen dicht bij huis’, citeert de lokale krant hem.

Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat de rijks- en gemeentelijke overheden op één post niet hebben bezuinigd: die van de copywriters.